VERGİ SİRKÜLERİ
NO: 2002/28
|
KONU
|
Depremden Zarar Görenlerin Vergi Borçları ve Vergi Cezalarının Terkini Hakkında 1 Sıra Nolu Genel Tebliğ
|
Maliye Bakanlığı yayımlamış olduğu, 17/8/1999 ve 12/11/1999 Tarihlerinde Meydana Gelen Depremlerden Zarar Görenlerin Vergi Borçları ve Vergi Cezalarının Terkini Hakkında 1 Sıra Nolu Genel Tebliğ’de (R.G.: 07/04/2002; 24719) 4731 sayılı Kanun ile getirilen ve 17/8/1999 ve 12/11/1999 tarihlerinde meydana gelen depremlerden zarar görenlerden aranılan amme alacaklarının terkin edilmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları açıklamıştır. Tebliğde ayrıca yine aynı Kanun ile getirilen terkin uygulanan il merkezi ve ilçelerdeki işyerlerinde fiilen çalışan ücretliler için dört kat özel indirim uygulamasıyla ilgili de açıklama yapılmıştır.
Karmaşık bir yapıya sahip terkin uygulamasına ilişkin olarak Tebliğde yapılan açıklamalar anlama kolaylığı sağlamak amacıyla tarafımızdan oluşturulan tablo yardımıyla özet olarak aşağıda bilgilerinize sunulmaktadır.
1. Terkinin Genel Esasları
1.1. Terkin Kapsamına Giren Mükellef Borçları
4731 sayılı Kanunun 1 inci maddesine göre terkin kapsamına; 17.8.1999 ve 12.11.1999 tarihlerinde meydana gelen depremlerden zarar gören illerde, bu tarihlerden önceki vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak tahakkuk etmiş ve vadesi geldiği halde ödenmemiş veya bu tarihlerden önceki dönemlere ait olup deprem tarihi itibarıyla vadesi geçmemiş olan, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamına giren vergilerle bunlara bağlı gecikme faizi, gecikme zammı, fon payı ve vergi cezaları ile 4306 sayılı Kanuna göre alınan eğitime katkı payı girmektedir.
Ayrıca, Vergi Usul Kanunu kapsamına girmeyen; ancak, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil edilen amme alacakları için terkin konusunda Maliye Bakanlığına yetki verilmiştir.
Diğer yandan, Kanunun 2 nci maddesi gereği, 1999 ve 2000 yıllarına ilişkin yıllık gelir ve kurumlar vergileri, geçici vergiler ve kurumların 2000 ve 2001 yıllarında Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinin (b) alt bendi uyarınca yapacakları gelir vergisi tevkifatı terkin kapsamına girmektedir. Ancak, bu vergilerle birlikte tahsili gereken diğer vergi, fon ve paylar terkin kapsamına girmemektedir.
Özel hesap dönemi tayin edilen mükellefiyetlerde, yıllık gelir ve kurumlar vergilerinin hesaplanmasına esas alınan özel hesap döneminin kapandığı tarihin 1999 yılı içerisinde deprem tarihinden önce veya sonra olmasına bakılmaksızın 1999 ve 2000 yılları vergilendirme dönemi kapsama girmektedir.
1.2. Terkin Kapsamında Olduğu Halde Ödenmiş Olan Vergilerin İadesi
Kanunun 2 nci maddesi gereği, terkin kapsamındaki mükelleflerin, 1999 ve 2000 yıllarına ilişkin yıllık gelir ve kurumlar vergileri, geçici vergiler ve kurumların 2000 ve 2001 yıllarında Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinin (b) alt bendi uyarınca yapacakları gelir vergisi tevkifatından ödenmiş olanlar var ise bunlar 6183 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi de dikkate alınarak mükelleflere iade edilecektir.
Aynı şekilde, 1999 ve 2000 yılları kazançlarına ilişkin olarak yıllık gelir ve kurumlar vergisine mahsuben daha önce tevkif yoluyla ödenen vergiler ile geçici vergiler de iade edilecektir. Ancak, red ve iade işlemlerinin yapılabilmesi için bu vergilerin daha önce ödenmiş olması gerekmektedir.
Bu madde uyarınca red ve iade hakkı bulunan mükelleflerin; red ve iade taleplerinin yerine getirilebilmesi için, 2002 yılı sonuna kadar yıllık gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine müracaatta bulunmaları zorunludur.
Ancak Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen borçlar bakımından ödenmemiş olma şartı bulunduğundan, bunlardan ödenmiş olanlar için iade yapılmayacaktır.
1.3. Terkin İçin Depremden Zarar Görme Şartının Uygulanacağı Durumlar
Bazı mükellefler için terkinden faydalanma, depremde malvarlıklarının % 10 veya daha fazlasının kaybedilme şartına bağlanmıştır. Bu şartın yerine getirilmesinin gerektiği ve gerekmediği durumlar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Depremden %10 ve daha fazla zarar görme şartı aranılan mükelleflerin borçlarının terkin edilebilmesi için Tebliğ ekinde yer alan terkin talep formunu doldurarak bağlı bulundukları vergi dairelerine, birden fazla yerde mükellefiyet kaydı bulunan mükelleflerin her bir vergi dairesine ayrı ayrı, belediyelerdeki mükellefiyetleri nedeniyle de ayrıca bağlı bulundukları belediyelere 01 Temmuz 2002 Pazartesi günü mesai saati bitimine kadar başvurmaları zorunlu bulunmaktadır.
Diğer taraftan, 17/8/1999 ve 12/11/1999 tarihlerinde meydana gelen depremlerde bina ve/veya taşıtı hasar gören mükelleflerin emlak ve çevre temizlik vergileri ile motorlu taşıtlar vergisinin terkini için Tebliğ ekindeki formu doldurmak ve hasar tespitine ilişkin belgeyi eklemek suretiyle müracaatta bulunmaları gerekmektedir.
1.4. Kayıp Oranının Tespiti
Terkin işlemlerinden, depremde malvarlığının %10 veya daha fazlasını kaybettiği için yararlanacak olan mükelleflerin, terkin talep formunu doldurması sırasında, afetin vukuu bulduğu tarihte sahip olduğu menkul ve gayrimenkul mal varlığını depremden önceki ve sonraki rayiç bedele göre değerleyerek beyan etmesi gerekmektedir. Varlıktan maksat, mükellefin sahip olduğu menkul ve gayrimenkul bütün malları hak ve menfaatleridir. Ancak bu varlığın tespitinde mükellefin belgeye dayanan borçlarının da dikkate alınması ve bu borcun tespit edilen malların kıymetlerinden indirilmesi gerekmektedir.
Mükellefler, beyanlarında varlıklarındaki kayıp oranlarını, mal varlığındaki kayıp miktarının toplam malvarlığına bölünmesi suretiyle hesaplayarak göstereceklerdir. Varlıktaki kayıp oranının tespitinde mükellef beyanları dikkate alınacaktır. Ancak varlıktaki kayıp oranının %10'u bulmadığının anlaşılması halinde terkin işlemi yapılmayacaktır.
1.5. Vergi Usul Kanunu Kapsamı Dışında Kalan Mükellef Borçlarının Terkini
Vadesi deprem tarihlerinden önce geldiği halde 30/12/2001 tarihi itibarıyla tahsil edilmemiş olan Devlete ait alacaklardan, vergi dairelerince tahsil edilen ve Vergi Usul Kanunu kapsamı dışında kalan amme alacaklarından;
- Sakarya il merkezi, Düzce il merkezi ve Kaynaşlı ilçesi ile Kocaeli ilinin Gölcük ilçesindeki vergi dairelerince tahsil edilenlerin tamamı,
- Sakarya ilinin ilçeleri, Kocaeli ilinin Gölcük dışında kalan merkez ve diğer ilçeleri, Yalova ve Bolu illerinin merkez ve ilçeleri ile Düzce ilinin merkez ve Kaynaşlı ilçesi dışındaki ilçelerinde bulunan vergi dairelerince tahsil edilen ecrimisil alacaklarının tamamı ile 500,000,000.- lirayı aşmayan (bu tutar dahil) para cezaları başka bir şart aranmaksızın terkin edilecektir.
Terkin işlemi vergi dairelerince kendiliğinden yerine getirilecektir. Ayrıca borçlusunca başvuru yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
2. Gerçek Ücretlerde Özel İndirimin Uygulanması
4731 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin 3 üncü fıkrasında, "Bu Kanunun yayımı tarihini takip eden aydan başlamak üzere yirmidört ay süreyle, 1 inci madde uyarınca varlıklarının %10'unu kaybetme şartı aranmaksızın terkin uygulanan il merkezi veya ilçelerdeki işyerlerinde fiilen çalışan ücretliler için 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 31 inci maddesi uyarınca tespit edilen özel indirim tutarı dört kat olarak uygulanır." hükmü yer almıştır.
Bu hüküm gereğince uygulamadan; Kanunun 1 inci maddesi uyarınca varlıklarının %10'unu kaybetme şartı aranmaksızın terkin uygulanacak, Sakarya il merkezi (Ferizli ve Söğütlü ilçeleri hariç), Düzce il merkezi ve Kaynaşlı ilçesi ile Kocaeli ilinin Gölcük ilçesindeki gerek kamu gerekse özel sektöre bağlı işyerlerinde çalışan ücretliler ve adı geçen il ve ilçelerde geçici olarak görevlendirilen ücretliler ile Kanunda belirtilen süre içerisinde kıst dönem çalışan ücretliler de çalıştıkları süreye ilişkin olarak yararlanacaktır.
Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun 31 inci maddesinin 1 inci fıkrasının 2 numaralı bendinde yer alan sakatlık indiriminin hesaplanmasında, aynı maddede düzenlenen ve tutarı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen özel indirim tutarları dikkate alınacaktır.
3. Diğer Hususlar
3.1. Mükelefiyetini Terk Eden veya Başka Yerlere Nakledenlerin Durumu
Deprem tarihinden önce depremden zarar görme şartı aranılmayan il merkezi veya ilçelerdeki mükellefiyetlerini terk eden veya başka bir yere nakleden mükelleflerin, deprem tarihinden önceki dönemlere ilişkin olarak anılan yerlerdeki vergi dairelerine olan vergi borçları terkin edilecektir.
Ancak, bu mükelleflerin Kanununun 2 nci maddesi kapsamında terkinden yararlanabilmeleri için deprem nedeniyle mal varlıklarının %10 veya daha fazlasını kaybetmiş olmaları şartı aranılacaktır.
Şu kadar ki, deprem tarihinden önce yıllık gelir veya kurumlar vergisi yönünden mükellefiyet kaydı depremden zarar görme şartı aranılmaksızın terkinden yararlanılan yerlerde bulunan mükelleflerden deprem tarihinden sonra 1999 veya 2000 yıllarında anılan yerlerden herhangi birinde aynı mükellefiyetlerini tesis ettirenler Kanunun 2'nci maddesinde belirtilen terkinden yararlanabileceklerdir.
Deprem tarihinden önce mükellefiyeti bu yerlerde bulunmayan mükelleflerden deprem tarihinden sonra depremden zarar görme şartı aranılmayan yerlerde mükellefiyet tesis ettirenler ise zarar görme şartı olmaksızın terkinden yararlanamayacaklardır.
3.2. Ferdi İşletmeleri Devralan Mirasçıların Durumu
Depremde ferdi işletme sahibi mükelleflerin ölümü nedeniyle, depremden sonra kanuni mirasçılar tarafından işletmenin faaliyetine devam olunması ve kanuni mirasçılar tarafından işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin kayıtlı değerleriyle aynen devralınması halinde, kanuni mirasçıların bu işletme faaliyetleri sonucu oluşan kazançlarına ilişkin olarak doğan 1999 ve 2000 takvim yılları gelir vergileri ve geçici vergileri Tebliğde belirlenen esaslar çerçevesinde terkin hükümlerinden yararlanır.
Saygılarımızla,
DRT Denetim Revizyon Tasdik
Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.