VERGİ SİRKÜLERİ
NO: 2002/43
|
KONU
|
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 4761 Sayılı Kanun
|
“Mini Vergi Paketi” olarak da bilinen, Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 4761 Sayılı Kanun (R.G. 22/06/2002; 24793) ile Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Gider Vergisi (BSMV), Damga Vergisi, Harçlar ve Depremden Etkilenen Mükelleflerin Vergi Borçlarının Terkinine İlişkin 4731 Sayılı Kanunda yapılan düzenlemeler aşağıda bilgilerinize sunulmuştur.
1) 31.12.2002 Tarihine Kadar Şirketlere Konulan Ayni Ve Nakdi Sermaye Vergi İncelemesi Dışında Kalacak
4761 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 60 ıncı maddeye göre; “Mevcut veya yeni kurulacak olan sermaye şirketlerine, aynî veya nakdî sermaye olarak konulan değerlerden hareketle; herhangi bir vergi incelemesi ve tarhiyat (Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrasının (7) numaralı bendi dahil) yapılamaz. Bu hükmün uygulanabilmesi için 31.12.2002 tarihine kadar; mevcut sermaye şirketlerinde sermaye artırımı işlemlerinin, yeni kurulacak şirketlerde şirket kuruluşunun tamamlanması ve sermaye olarak konan değerlerin şirket aktifine girmiş olması şarttır.”
Bu düzenleme, şirketlerin sermaye yapılarının güçlendirilmesi ve bu kapsamda ortakların mal varlıklarını mevcut veya yeni kurulacak şirketlere sermaye olarak koymasını teşvik amacıyla getirilmiştir. Bu suretle bireylerin mal varlıklarını herhangi bir inceleme, soruşturma ve kovuşturma kaygısı duymaksızın sermaye şirketlerine sermaye olarak koymaları ve bu kaynakların ülkemiz ekonomisine katkı sağlayacak şekilde ekonomik olarak daha verimli bir şekilde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Madde hükmünden yararlanabilmek için, sermaye olarak konan varlıkların 31.12.2002 tarihine kadar fiilen şirket aktifine girmesi, şirket kuruluş ve sermaye artırımı işlemlerinin yine bu tarihe kadar tamamlanması gerekmektedir.
2. Takasbank Faiz Gelirleri Stopaja Tabi
4761 sayılı yasa ile Gelir Vergisi Kanununun 75 inci ve 94 üncü maddelerinde yapılan düzenleme, Takasbank aracılığı ile gerçekleştirilen işlemlerden elde edilen faiz gelirlerini mevduat faizi sayarak stopaj suretiyle vergilendirilmesini sağlamaktadır. Bu düzenleme ile 1 Temmuz 2002’den itibaren aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında yatırılan paralara ödenen faizler stopaja tabi tutulacaktır. Yapılan düzenleme, borsa para piyasasındaki faizler için farklı stopaj oranı belirlemeyi mümkün kılmakta ve Maliye Bakanlığına faiz ödemesine taraf veya aracı olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma yetkisi vermektedir.
Bu düzenleme öncesinde, borsa para piyasasında elde edilen faizler alacak faizi olarak değerlendirilip stopaja tabi tutulmuyor ve elde eden gerçek kişilerce alacak faizinin tabi olduğu esaslar çerçevesinde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilerek vergileniyordu. Yapılan değişiklik sonrasında, 1 Temmuz 2002 tarihinden önce borsa para piyasasında değerlendirilen paralardan elde edilen faizler yine eskisi gibi alacak faizi olarak değerlendirilecektir. Bu tarihten sonra borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizler ise Bakanlar Kurulunun belirlediği oranda stopaja tabi tutulacak ve menkul sermaye iradı niteliğinde olmaları kaydıyla 2002 yılında elde edilen bu gelirler gerçek kişilerce beyan edilmeyecek, stopaj nihai vergi olarak kalacaktır.
Bu düzenleme çerçevesinde, Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (7) numaralı bendinin parantez içi hükmü aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
(Bankalara, bankerlere, tasarruf sandıklarına, tevdiat kabul eden diğer müesseselere yatırılan vadeli, vadesiz paralara ödenen faizler, bunlar dışında kalan kişi ve kuruluşlardan devamlı olarak para toplama işi ile uğraşanların her ne şekil ve ad altında olursa olsun toplanan paralara sağladıkları gelirler ve menfaatler ile bankalar ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizler de mevduat faizi sayılır.)
Aynı kapsamda 94 üncü maddenin beşinci fıkrasında yer alan "6, 7, 8 ve 9 numaralı bentlerde yer alan kazanç ve iratlardan, mevduat veya menkul kıymetin vadesi ve menkul kıymetlerin türlerine göre," ibaresi "6, 7, 8 ve 9 numaralı bentlerde yer alan kazanç ve iratlardan; mevduat veya menkul kıymetin vadesi, menkul kıymetlerin türleri ile bankalar ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen faizler için," şeklinde değiştirilmiş, maddenin sonuna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Maliye Bakanlığı, vergiye tâbi işlemlere taraf veya aracı olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.”
3. TPAO’na Vergi Ayrıcalığı
Kurumlar Vergisi Kanununa 4761 sayılı Kanun ile eklenen geçici 31 inci madde ile, hissesinin tamamı Hazine’ye ait olan Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının, iştirakleri vasıtasıyla yurt dışında yaptığı yatırımların finansmanı için kullandırdığı kaynakların değerlemesi nedeniyle oluşan kur farklarının vergilendirilmemesi sağlanmıştır. Böylece kurumun uluslararası şirketlerle yurt dışında rekabet edebilmesine imkan yaratılmıştır. Madde hükmüne göre; “2001-2005 yılları kazançlarına uygulanmak üzere Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının faaliyet konusu ile ilgili olarak yurt dışı iştiraklerinin finansmanından doğan alacaklarının değerlemesinden kaynaklanan kur farkları pasifte özel bir karşılık hesabında gösterilerek dönem kazancına dahil edilmez. Bu karşılıklar sermayeye eklendikleri takdirde işletmeden çekiş ve kâr dağıtımı sayılmaz. Aleyhlerine oluşan kur farkları ise aktifte özel bir karşılık hesabında tutulur ve gelecek yıllarda lehlerine oluşacak kur farkları ile kapatılır. Lehte kur farkı ile kapatılamayan tutarlar yurt dışı iştirakin işi bırakması halinde zarar addolunur.”
4. Bankalar Arası Döviz İşlemlerinde BSMV Oranı Sıfırlanabilecek
Gider Vergileri Kanununun 33 üncü maddesinde, bankalar arası işlemlerde maliyetlerin düşürülmesi amacıyla yapılan değişiklik ile Bakanlar Kuruluna, kambiyo satış muamelelerinde banka ve sigorta muameleleri vergisi nispetini sıfıra kadar indirme yetkisi verilmiştir. Düzenleme öncesinde Bakanlar Kurulu söz konusu vergi oranını yüzde bire kadar indirmeye yetkiliydi.
Bu çerçevede 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 33 üncü maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Bakanlar Kurulu, bu maddede belirtilen vergi oranını bankalar arası mevduat muameleleri, bankalar ile 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası muameleleri ve diğer banka ve sigorta muameleleri için ayrı ayrı veya birlikte % 1'e, bankalar arası kambiyo muamelelerinde ise sıfıra kadar indirmeye ve yukarıdaki oranları aşmayacak şekilde yeniden tespit etmeye yetkilidir.”
5. Vadeli İşlemler, Faktöring, Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Ve Kıymetli Maden Borsalarındaki İşlemlere İlişkin Damga Vergisi İstisnaları
Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayılı tablonun “IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar” bölümüne eklenen 19, 20, 21 ve 22 numaralı fıkralar ile bazı işlemlerle ilgili kağıtlar damga vergisinden istisna edilmiştir.
19 numaralı fıkra ile, bankalar arasında, bankanın taraf olduğu veya bankalar aracılığıyla yapılan, belirli bir vadede önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte, ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kağıtlar 22.06.2002 tarihinden itibaren damga vergisinden istisna edilmiştir.
20 numaralı fıkra ile, faktöring şirketlerinin müşterileriyle yaptıkları faktöring sözleşmeleri ile bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen diğer kağıtlar yine aynı tarihten itibaren damga vergisinden istisna edilmiştir. Meclis’e Maliye Bakanlığınca sevk edilen tasarıda bu istisna faktöring sözleşmelerini kapsamamış, sadece bu sözleşmelere ilişkin olarak düzenlenen ve alacak hakkının faktöring şirketlerine devrini sağlayan kağıtlar için öngörülmüştü. Ancak Plan ve Bütçe Komisyonunda yapılan görüşmeler sırasında verilen önerge dikkate alınarak, istisnanın faktöring sözleşmeleri de dahil olmak üzere bağlantılı diğer kağıtlar için de geçerli olması yönünde değişiklik yapılmıştır.
21 numaralı fıkra ile, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının münhasıran gayrimenkul portföylerine ilişkin alım satım sözleşmeleri, 22 numaralı fıkra ile, kıymetli madenler borsalarında kıymetli madenlerin ödünç işlemlerine ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar 22.06.2002 tarihinden itibaren damga vergisinden istisna edilmiştir. Kıymetli maden borsalarına ilişkin düzenleme, kıymetli madenlere ilişkin ödünç verme işlemlerinin borsada gerçekleştirilmek suretiyle kayıt altına alınması ve kaynak yaratılmasına yönelik olarak bu nevi işlemlerin özendirilmesi amacını gütmektedir.
6. Harçlar Kanununda Yapılan Düzenleme
Harçlar Kanununa bağlı (6) sayılı tarifenin "III- Yabancılara verilecek ikamet tezkeresi ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları" bölümünün (1) numaralı fıkrasında yapılan düzenleme Maliye Bakanlığına, mütekabiliyet esasını göz önünde tutarak, ikamet tezkeresi harç miktarlarını tespit etme yetkisi vermiştir.
7. Depremden Zarar Görenlerin Vergi Borçlarının Terkinine İlişkin 4731 Sayılı Kanun İle İlgili Düzenleme
4761 sayılı Kanun, 17.8.1999 ve 12.11.1999 tarihlerinde meydana gelen depremlerden zarar görenlerin vergi borçları ve vergi cezalarının terkinine ilişkin 4731 sayılı Kanunun uygulanmasında bütünlük sağlanması amacıyla, terkin edilecek vergiler üzerinden hesaplanan fon payı ile bu vergilerle birlikte tahakkuk eden damga vergisi, özel işlem vergisi ve eğitime katkı paylarının da terkinine imkan sağlamıştır. Yapılan düzenleme ayrıca, 1999 vergilendirme dönemine ilişkin emlâk vergisi, çevre temizlik vergisi ve motorlu taşıtlar vergisi hakkında da 4731 sayılı Kanunun 1 inci maddesi hükmünün uygulanmasını sağlamaktadır. 4731 sayılı Kanun ile ilgili bu düzenlemeler, 30.12.2001 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.
4761 sayılı Kanun ile yapılan diğer düzenlemeler 4734 sayılı kamu İhale Kanunu, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve özel kanunlarla kamu tüzel kişiliğini ve idari ve mali özerkliği haiz olarak kurulan kurul, üst kurul, kurum ve kuruluşlarla ilgilidir.
Saygılarımızla,
DRT Denetim Revizyon Tasdik
Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.