VERGİ SİRKÜLERİ
NO: 2001/73
|
KONU
|
2001 Yılı Menkul Sermaye İratlarının Beyanında Dikkate Alınacak İndirim Oranı Açıklandı: % 50,7
|
Maliye Bakanlığı yayımlamış olduğu 243 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde (R.G.: 20/12/2001; 24616) 2001 takvim yılında gerçek kişilerin elde ettiği ve ticari kazanca dahil olmayan menkul sermaye iratları ve diğer kazanç ve irat olarak tanımlanan değer artış kazançlarının vergilendirilmesine ilişkin açıklamalarda bulunmuştur.
Tebliğde, Gelir Vergisi Kanununun 76 ncı maddesinde düzenlenen ve belirli bazı menkul sermaye iratları için uygulanmakta olan indirim oranı (enflasyon indirimi) % 50,7 olarak açıklanmıştır.
Tebliğ, açıklanan indirim oranı çerçevesinde menkul sermaye iratlarının beyan durumu ve GVK’nun geçici 59 uncu maddesi hükmü ile (ayrıntılar için lütfen 2001/59 Nolu Sirkülerimize bakınız) 26/7/2001 tarihinden sonra ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen faiz ve alım-satım kazancı için getirilen istisna uygulamasına ilişkin açıklamalara da yer verilmiştir.
Tebliğde ayrıca, Danıştay’ın karın sermayeye ilavesinin kar dağıtımı sayılmayacağı yönündeki kararına uygun olarak, kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının (“bedelsiz” tabir edilen hisse senedi iktisabı suretiyle) beyan edilmeyeceği belirtilmiştir.
Tebliğde yer alan açıklamalar ve bunlara ilişkin değerlendirmelerimiz aşağıda yer almaktadır.
1. 2001 Takvim Yılında Elde Edilen Menkul Sermaye İratlarının Beyanı
2001 takvim yılında tam mükellef (Türkiye’de yerleşik) gerçek kişilerce elde edilen menkul sermaye iratlarının yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekmektedir.
1.1. Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları
Aşağıda belirtilen menkul sermaye iratları beyan edilmeyecektir.
a) Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan (tevkifat oranının sıfır olarak belirlendiği durumlar dahil);
- Mevduat faizleri (döviz tevdiat hesaplarından elde edilenler dahil),
- Özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları,
- Repo gelirleri,
- Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları.
Yukarıda sayılan gelirler yurt dışında elde edildiği takdirde, yurt dışında vergi kesintisine tabi tutulup tutulmadığına ve tutarına bakılmaksızın beyan edilecektir.
b) 26.7.2001 tarihinden itibaren ihraç edilmiş Devlet tahvili ve Hazine bonosu faiz gelirlerinin Gelir Vergisi Kanununun geçici 59 uncu maddesine göre vergiden istisna edilen kısmı.
c) 7.10.2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta poliçeleri dolayısıyla elde edilen ve 4697 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunu'nun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasına eklenen 15 numaralı bentte tanımlanan menkul sermaye iratları.
d) Yukarıda belirtilenler dışında kalan ve gayri safi tutarları toplamı 4,900,000,000.- TL.'yi aşmayan vergi kesintisine tabi tutulmuş menkul sermaye iratları (kurumlardan elde edilen kar paylarına 1/5 vergi alacağı eklendikten sonraki tutar dahil).
Menkul sermaye iratları toplamının 4,900,000,000.- TL.'yi aşıp aşmadığının tespitinde indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması, bu iratların beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir.
1.2. İndirim Oranı Uygulanarak Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları
2001 takvim yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından aşağıda belirtilenler % 50,7 indirim oranı uygulanmak suretiyle beyan edilecektir.
- Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresine çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler,
- Her nevi alacak faizleri,
- Menkul kıymetler yatırım ortaklıklarından sağlanan kar payları,
Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanamaz.
Ticari işletmelere dahil kazanç ve iratlar için de indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.
1.3. Tutarına Bakılmaksızın Beyan Edilecek Menkul Sermaye İratları
Vergi kesintisine tabi olmayan menkul sermaye iratlarının, tutarına bakılmaksızın beyan edilmesi gerekmektedir.
2. 26/7/2001 Tarihinden Sonra İhraç Edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarından Elde Edilen Gelirlerde İstisna Uygulaması
Gelir Vergisi Kanununa 4710 sayılı Kanunla eklenen geçici 59 uncu madde hükmü ile 26.07.2001 - 31.12.2002 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançlar toplamının 2001 yılında 50 milyar lirası gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna kapsamına giren söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmeyeceği gibi, diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık beyannameye de bu kazançlar dahil edilmeyecektir.
İstisna; faiz gelirleri açısından indirim oranı, elden çıkarma dolayısıyla elde edilen diğer kazançlar açısından ise mükellefin tercihine bağlı olarak maliyet bedelinin endekslenmesi veya indirim oranı uygulandıktan sonra bulunan tutara uygulanacaktır.
İstisna, faiz gelirleri ile elden çıkarma dolayısıyla elde edilen diğer kazançlar toplamına uygulanacaktır. Bir gerçek kişinin, hem faiz hem de elden çıkarma dolayısıyla elde ettiği kazancın bulunması ve gelir toplamının istisna sınırını aşması halinde, istisnanın hangi kazanca uygulanacağı mükellefçe serbestçe belirlenecektir.
26.07.2001 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar açısından Gelir Vergisi Kanununun geçici 56 ncı maddesinde yer alan 3 milyar 500 milyon liralık istisnadan ayrıca yararlanılamayacaktır. Söz konusu tarihten önce ihraç edilmiş Devlet tahvili ve Hazine bonoları ile diğer menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan kazançlar açısından ise geçici 56 ncı maddede yer alan istisnadan yararlanılabilecektir.
İstisna sadece gerçek kişilerce elde edilen kazançlar yönünden geçerli olup, ticari işletmelere ait olan bu tür gelirler ile ilgili olarak uygulanmayacaktır.
ÖRNEK: Bay (A) 2001 yılında 26.7.2001 tarihinden önce ihraç edilmiş Hazine bonolarından 20 milyar lira, 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilmiş Hazine bonolarından ise 80 milyar lira faiz geliri elde etmiştir. Yine 26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilmiş Hazine bonolarının alım satımından 10 milyar lira kazanç elde etmiştir. Bay (A)'nın başka bir geliri bulunmamaktadır.
Bu durumda, 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilmiş Hazine bonolarından elde edilen faiz geliri 50 milyar liralık istisna kapsamındadır. Dolayısıyla, 80 milyar liralık tutara indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar (39 milyar 440 milyon lira), 50 milyarın altında kaldığı için bu gelir beyan edilmeyecektir. Ancak, 26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilen Hazine bonolarından elde edilen faiz gelirinin indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutarı (9 milyar 860 milyon lira) beyanname verme sınırının (4 milyar 900 milyon lira) üzerinde olduğundan bu gelir menkul sermaye iradı olarak beyan edilecektir. Alım satımdan elde edilen 10 milyar liralık kazanç, alım satıma konu Hazine bonoları 26.07.2001 tarihinden önce ihraç edilmiş olduğundan 50 milyar liralık istisna kapsamına girmemektedir. İndirim oranı uygulamasının tercih edilmesi durumunda indirim oranı uygulandıktan sonra bulunan kazançtan (4 milyar 930 milyon lira), 3 milyar 500 milyon liralık istisna düşüldükten sonra kalan tutar olan 1 milyar 430 milyon lira diğer kazanç ve irat olarak beyan edilecektir.
ÖRNEK: Bay (B) 2001 yılında, 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilmiş Hazine bonolarından 120 milyar lira faiz geliri, yine 26.07.2001 tarihinden sonra ihraç edilmiş Hazine bonolarının elden çıkarılmasından 100 milyar lira kazanç elde etmiştir. Bay (B)'nin başka bir geliri bulunmamaktadır.
Elde edilen faiz gelirine indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutar 59 milyar 160 milyon liradır. Hazine bonolarının elden çıkarılmasından elde edilen kazanca indirim oranı (İstenirse maliyet bedeli endekslenebilecektir.) uygulandıktan sonra kalan tutar ise 49 milyar 300 milyon liradır. Bay (B) 50 milyar liralık istisnayı istediği kazancına uygulayabilecektir.
İstisna faiz geliri ile ilgili olarak kullanıldığında, istisna sonrasında kalan faiz tutarı (9 milyar 160 milyon lira), beyanname verme sınırını (4 milyar 900 milyon lira) aştığından 9 milyar 160 milyon lira menkul sermaye iradı olarak beyan edilecektir. İstisnanın tamamı faiz geliri ile ilgili olarak kullanıldığı için alım satım kazancının indirim oranı uygulandıktan sonra kalan tutarı olan 49 milyar 300 milyon liranın tamamı diğer kazanç ve irat olarak beyan edilecektir. Dolayısıyla yıllık beyannamede beyan edilecek toplam kazanç 58 milyar 460 milyon lira olacaktır.
İstisnanın öncelikle elden çıkarma kazancı dolayısıyla elde edilen gelire uygulanması halinde, bu kazanç 50 milyar liranın altında olduğundan beyan edilmeyecektir. Kullanılmayan istisna tutarının (700 milyon lira) faiz gelirinden düşülmesinden sonra kalan tutar olan 58 milyar 460 milyon lira menkul sermaye iradı olarak beyan edilecektir.
3. Karın Sermayeye İlavesi Suretiyle Elde Edilen Kar Paylarının Beyanı
Danıştay 4. Dairesi 6.12.2000 tarih ve Esas No: 2000/1307, Karar No: 2000/5053 sayılı kararı ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 6/b-i numaralı bendinde karın sermayeye ilavesinin kar dağıtımı sayılmayacağı yönündeki hüküm nedeniyle gerçek kişi ortaklar açısından da elde edilmiş bir kar payından söz edilemeyeceği gerekçesiyle bu gelirlerin beyanına ilişkin olarak 231 Seri No.lu Gelir Vergisi Tebliğinde yer alan düzenlemenin iptaline karar vermiştir. Bu karar, Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu'nun 8.6.2001 tarih ve Esas No: 2001/180, Karar No: 2001/224 sayılı kararı ile kesinleşmiş bulunmaktadır.
Bu durumda, kurumların karlarını sermayeye eklemeleri suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemleri sonucunda gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları (“bedelsiz” tabir edilen hisse senedi iktisabı) bunlar tarafından beyan edilmeyecektir. Ayrıca, bu konuda yargıya intikal eden uyuşmazlıklarda vergi daireleri, tarhiyatı kaldıran vergi mahkemesi kararları üzerine Danıştay'da temyiz yoluna gitmeyeceklerdir.
Saygılarımızla,
DRT Denetim Revizyon Tasdik
Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.