Gressi Benveniste | Deloitte Vergi Direktörü
1. Giriş
25 Şubat 2020 tarihinde yayımlanmış olan 2151 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Türkiye, OECD standartlarında transfer fiyatlandırması belgelendirme kurallarını kabul ederek üçlü raporlama sistemine geçmiştir. Üçlü raporlama sisteminin uygulamasına ilişkin açıklayıcı bilgiler sunan Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ (Seri No: 1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair 4 Seri No’lu Taslak Tebliğ, ekleriyle birlikte 16 Nisan 2020 tarihinde, Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinde yayımlanmış olup 1 Mayıs 2020 tarihine kadar kamuoyunun görüş ve önerilerine sunulmuştur.
İlgili Cumhurbaşkanı Kararı, taslak 4 Seri No’lu Tebliğ ve OECD kaynakları çerçevesinde, transfer fiyatlandırması belgelendirme rapor çeşitlerinden biri olan Ülke Bazlı Raporlama (ÜBR) hakkında merak edilen konular soru cevap şeklinde bu yazıda genel hatlarıyla özetlenmiştir.
Ülke Bazlı Raporlama nedir?
ÜBR, vergi idarelerinin üst düzey transfer fiyatlandırması risk değerlendirmeleri yapmasına veya uluslararası boyutta matrah aşındırma ve kâr aktarımı ile ilgili diğer riskleri değerlendirmesine olanak tanıyan bir araçtır. ÜBR için oluşturulan şablon, çok uluslu işletmelerin (ÇUİ’lerin) yıllık olarak ve faaliyette bulundukları her ülkede, ÇUİ gelirinin ve ekonomik faaliyetlerin yürütüldüğü yerlerin belirli göstergeleri ile birlikte ödenen vergilerin global dağılımına ilişkin toplu bilgiler sağlamaktadır. Şablonda, ÇUİ grubu içindeki ekonomik faaliyetin yanı sıra belirli bir ülkede hangi kuruluşların iş yaptığı ve her bir işletmenin faaliyet gösterdiği alanlar hakkında bilgi de yer almaktadır.
ÜBR bilgileri, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde karşılıklı olarak Mali İdare’ler arasında değişime tabidirler.
ÜBR Hangi Mükellefler Tarafından Mali İdare’ye Sunulur?
ÜBR, konsolide grup geliri 750 milyon Avro ve üzerinde olan ÇUİ grubunun Türkiye’de mukim nihai ana işletmesi (NAİ), ve Cumhurbaşkanı Kararı’nda belirtilen belirli şartlarla NAİ’si Türkiye’de bulunmayan ÇUİ grubunun Türkiye’de mukim işletmesi tarafından Mali İdare’ye sunulur. Daha basit bir ifadeyle, ÜBR’yi NAİ statüsündeki Türk şirketleri ile belirli şartlarda Türkiye’de mukim ÇUİ grubu üyesi yabancı şirketler Mali İdare’ye sunar. Türkiye’de mukim birden fazla ÇUİ grubu üyesi yabancı şirket varsa diğerleri adına biri bu raporlamayı yapar.
Nihai Ana İşletme (NAİ) Kavramı Nedir?
ÇUİ grubunun, işletmenin mukim olduğu ülkede uygulanan muhasebe ve finansal raporlama standartları uyarınca, konsolide finansal tablolar hazırlaması gereken ya da hisseleri, mukim olduğu ülkede borsada işlem görse idi, konsolide finansal tablolar hazırlaması gerekecek olan hâkim işletmesini ifade etmektedir.
ÜBR İçin Belirlenen 750 Milyon Avro Parasal Sınır Hesaplamasında Neler Dikkate Alınır?
Parasal sınır için raporlanan hesap döneminden bir önceki hesap döneminin konsolide finansal tablolarına göre toplam konsolide grup geliri dikkate alınır. Örneğin: 2019 yılı hesap dönemi için ÜBR hazırlanıp hazırlanmayacağı konusunda parasal sınır için 2018 yılı hesap döneminin toplam konsolide grup gelirine bakılmaktadır. Konsolide finansal tabloların Avro dışında bir para biriminde düzenlenmesi halinde, 750 milyon Avro olan haddin hesaplanmasında, raporlanan hesap döneminden bir önceki hesap dönemi için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından duyurulan döviz alış kurlarının ortalaması dikkate alınmaktadır.
Türkiye’deki Yabancı Şirketler Hangi Şartlarda ÜBR’yi Mali İdare’ye Sunuyor?
Yukarıda da belirtildiği üzere, NAİ’si Türkiye dışında olan Türkiye’de mukim ÇUİ grubu işletmeleri basitçe Türkiye’deki yabancı şirketler olarak ifade edilebilir.
Türkiye’deki yabancı şirketler, ÇUİ grubu üyesi olarak raporlayan işletme statüsünde veya vekil işletme statüsünde Mali İdare’ye ÜBR sunabilir.
Vekil işletme, ÇUİ grubu tarafından NAİ’ye yegâne vekil olarak tayin edilmiş ve ülke bazlı raporu ÇUİ grubu adına sunacak olan işletmeyi ifade etmektedir. Örneğin: Türkiye’deki yabancı şirketin NAİ’sinin mukim olduğu ülke mevzuatında ÜBR hazırlama zorunluluğu yoksa, söz konusu yabancı şirket, NAİ’si tarafından Türkiye’de ÜBR yapmak üzere vekil işletme olarak tayin edilebilir.
Türkiye’deki yabancı şirketlerin, Mali İdare’ye ÜBR sunması için aşağıdaki şartların bulunması gerekmektedir:
-
NAİ’nin veya vekil işletmenin mukim olduğu ülkede, ÜBR’ye ilişkin zorunluluğun bulunmaması,
-
NAİ’nin veya vekil işletmenin mukim olduğu ülkede ÜBR’ye ilişkin zorunluluk bulunması ve Mali İdare ile NAİ’nin veya vekil işletmenin mukim olduğu ülke idaresi arasında uluslararası bir anlaşmanın olması ancak ÜBR bilgilerinin paylaşımına ilişkin yürürlükte olan bir yetkili makam anlaşmasının bulunmaması,
-
NAİ’nin veya vekil işletmenin mukim olduğu ülkede ÜBR’ye ilişkin zorunluluk bulunması, İdare ile nihai ana işletmenin veya vekil işletmenin mukim olduğu ülke idaresi arasında uluslararası bir anlaşmanın ve ayrıca ÜBR’lerin değişimine ilişkin yetkili makam anlaşmasının olması, ancak bilgi paylaşımında sistemik bir hata olması.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde, mevcut durumda, bu yazının yayınlandığı tarih itibariyle Mali İdare’nin imzalamış olduğu bilgi paylaşımına ilişkin yürürlükte olan herhangi bir yetkili makam anlaşması bulunmadığından, Türkiye’deki yabancı şirketlerin NAİ’lerinin mukim olduğu ülkelerde ÜBR yapılmış olsa bile, Mali İdareler arasında karşılıklı bilgi değişimi yapılamadığından söz konusu yabancı şirketler Türkiye’de raporlayan işletme olarak ÜBR yapmak durumundadırlar. Bu durumda Türkiye’deki yabancı şirketler, NAİ’lerinin hazırlamış olduğu ÜBR’yi referans alarak Türkiye’de raporlama yapabilirler. NAİ tarafından hazırlanmış ve NAİ’nin bulunduğu ülke Mali İdare’sine sunulmuş ÜBR’nin birebir aynısının Türkiye’deki raporlama için kullanılıp kullanılamayacağı konusunda Mali İdare tarafından açıklamaya ihtiyaç bulunmaktadır.
Türkiye’nin diğer Mali İdareler ile ÜBR bilgi değişimi yapmak üzere imzalayacağı yetkili makam anlaşmaları ülke listesi Mali İdare tarafından duyurulur. İleri tarihlerde, anlaşmaya taraf olan ülkelerin takip edilmesi, Türkiye’deki yabancı şirketler için ÜBR yükümlülüğünün doğup doğmayacağı konusunda bilgi edinilmesi bakımından gereklidir.
NAİ’lerinin mukim olduğu ülkede ÜBR hazırlama zorunluluğu bulunmayan yabancı şirketler ise, vekil işletme olarak tayin edilmesi halinde Türkiye’de ÜBR yapabilecektir.
ÜBR Ne Zaman Yapılır?
ÜBR, raporlanan hesap döneminden sonraki on ikinci ayın sonuna kadar hazırlanır ve elektronik ortamda İdareye sunulur. İlk ülke bazlı raporun, 2019 hesap dönemi için, 31 Aralık 2020 tarihine kadar elektronik ortamda Mali İdare’ye sunulması gerekmektedir. Özel hesap dönemine tabi olunması durumunda, ilk ülke bazlı raporun, 1 Ocak 2019’dan sonra başlayan hesap dönemi için hazırlanması ve ilgili özel hesap döneminin bitimini takip eden on ikinci ayın sonuna kadar elektronik ortamda Mali İdare’ye sunulması gerekmektedir.
ÜBR Formatı Ne Şekildedir?
ÜBR formatı, taslak tebliğin EK-6 bölümünde açıklamalarıyla birlikte yer almaktadır. Söz konusu form çift dilde (Türkçe- İngilizce) hazırlanmıştır. Tebliğdeki ÜBR, OECD’nin 13 No’lu BEPS eylem planı raporunda verilen ÜBR şablonundaki bilgilere paralellik göstermekte olup, ek olarak raporda beyan edilecek işletmeler için vergi kimlik numarası bilgisi talep edilmektedir.
ÜBR Elektronik Ortamda Nasıl Sunulur?
ÜBR’nin, taslak tebliğde yapılan açıklamalar çerçevesinde, Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinden (www.gib.gov.tr) / BTRANS sisteminde bulunan linke bağlanılarak, mükelleflerin mevcut e-Beyanname kullanıcı kodu ve şifresi ile gönderilmesi planlanmaktadır.
ÜBR ile ilgili söz konusu bilgilere ilişkin veri format ve standardı Hazine ve Maliye Bakanlığınca (Gelir İdaresi Başkanlığı BTRANS aracılığıyla) duyurulması planlanmaktadır.
Taslak tebliğ açıklamalarına göre, raporlayan işletmelerin, ilk veri iletim tarihinden önce BTRANS başvurularını tamamlaması gerekmektedir.
Uluslararası uygulamalarda, Mali İdareler arasında ÜBR bilgi değişimi XML şema formatında yapılmakta olup, buna paralel olarak birçok ülkede ÜBR’ler elektronik ortamda XML şema formatında Mali İdarelere sunulmaktadır.
ÜBR Bildirim Yükümlüğü Nedir?
ÜBR kapsamına giren ÇUİ grubu üyeleri, raporlama süresinden önce Mali İdare’yi ÜBR yapacaklarına dair bilgilendirmek durumundadırlar.
Taslak tebliğe göre, ilk ÜBR ile ilgili olarak, kapsama giren ÇUİ grubu üyeleri, raporlayan işletme olarak statülerini (Nihai Ana İşletme / Vekil İşletme / İşletme olup olmadıklarını) ve grup adına hangi işletmenin raporlama yapacağı ile hesap dönemi hakkındaki bilgileri, 31 Ağustos 2020 günü saat 23:59’a kadar “ülke bazlı raporlamaya ilişkin bildirim formu”nu doldurarak elektronik ortamda internet/interaktif vergi dairesi üzerinden verecektir. Söz konusu form taslak tebliğde EK-5’de açıklamalar ile birlikte yer almaktadır.
Taslak tebliğe göre, takip eden yıllar için, ÜBR bildirim formunun her yılın Haziran ayı sonuna kadar verilmesi planlanmaktadır. Ancak, taslak tebliğde, takip eden yıllar için Haziran ayı süre belirlemesinin sadece takvim yılını takip eden mükellefler için yapıldığı tahmin edilmektedir, çünkü özel hesap dönemi Haziran’dan sonra başlayan mükelleflerin bu bildirim süresine uyabilmesi mümkün gözükmemektedir.
Uluslararası uygulamalarda, çeşitli ülkelerde ÜBR bildirimleri, raporlama yapılacak hesap döneminin tam bitim tarihinde veya raporlama hesap dönemini takip eden üç ay, altı ay gibi sürelerde veya raporlama dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyan süresinde yapılmaktadır.
ÜBR’de Yer Alan Bilgiler Halka Açıklanıyor mu?
ÜBR’de yer alan bilgiler halka açıklanmamaktadır. Mali İdare’ye verilen ÜBR’nin içerdiği bilgiler, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 5 inci maddesinde belirtilen vergi mahremiyeti konularına ve ilgili uluslararası anlaşmaların gizlilik hükümlerine tâbi olduğu gibi bilgi değişimi çerçevesinde paylaşılan bilgiler de ilgili uluslararası anlaşmaların gizlilik hükümlerine tâbidir.
ÜBR Yoluyla Temin Edilen Bilgi Ne İçin Kullanılıyor?
Uluslararası uygulamada Mali İdarelerin üçlü raporlama sistemini (Genel Rapor, Yıllık Transfer Fiyatlandırması Raporu, Ülke Bazlı Rapor) bir bütün olarak ele alması beklenmektedir. Vergi mükelleflerinin tutarlı transfer fiyatlandırma politikaları uygulayıp uygulamadıkları, belirli risklerin bulunup bulunmadığı değerlendirilecektir.
Taslak tebliğde, ÜBR’deki bilgilerin transfer fiyatlandırması risk değerlendirmesi ile matrah aşındırılması ve kâr aktarımına ilişkin diğer risklerin değerlendirilmesi için veya ekonomik ve istatiksel analiz amaçlarıyla kullanılabileceğinden ve bu bilgilerin doğrudan matrah takdiri için tek bir sebep olarak kullanılamayacağından bahsedilmiştir.
Özet olarak, ÜBR, ülkeler arası şeffaflığı sağlamak, çok uluslu işletmeler grubunun transfer fiyatlandırması politikalarını uyumlu bir şekilde uygulamalarını sağlamasına yardımcı olmak, Mali İdarelerce matrah aşındırma kâr aktarımı risklerini değerlendirmek, ekonomik analiz yapmak, istatiksel veri toplamak, denetim kaynaklarını doğru, verimli ve etkin kullanmak, uluslararası platformda vergi kayıplarını önlemek gibi birçok amaca hizmet edecek detaylı ancak mükelleflere ek iş yükü ve maliyet yaratacak bir rapor çeşidi olarak nitelendirilmektedir.
Taslak tebliğin kamuoyundan gelecek yorumlardan sonra yakın zamanda sonuçlandırılması beklenmektedir. Tebliğ ekinde, ÜBR bilgilerinin nasıl doldurulacağı konusunda bilgilere yer verilmiştir. Bu bilgilere ek olarak, OECD kaynaklarında açıklanan kıst dönem uygulamaları, özel hesap dönemine geçiş, birleşme, satın alma, devir işlemleri gibi mükelleflerin tabi olabileceği özel durumlar hakkındaki ayrıntılı bilgilere de tebliğ içinde veya yaratılacak ek rehberde yer verilmesi mükellefler açısından çok aydınlatıcı olacaktır. Öte yandan, Türkiye’deki ÇUİ grubu üyesi yabancı şirketlerin NAİ’lerinden mukim oldukları ülkelerdeki Mali İdare’lerine sunmuş oldukları ÜBR’leri temin ederek Türkiye’deki ÜBR için ön hazırlık yapmaları bildirim ve raporlama sürelerine uyum için oldukça faydalı bir süreç olacaktır.