Cenk Orhan | Deloitte Türkiye Vergi Denetçisi
Günümüzde firmalar ticari faaliyetlerini yürütebilmek için araç almakta veya araçları kiralama yoluna gitmektedirler. Bazen de firmalar araç alıp veya kiralayıp personele tahsis etmektense, personelin kendi arabası ile yaptığı masrafları gider kaydetmeyi ve personele kendi arabasını kullandırması karşılığı belli bir ödeme yapmayı tercih etmektedirler. İşte personelin arabasının iş için kullanılması karşılığında personele yapılan ödemeler ve araç masraflarının vergi kanunları karşısındaki durumu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.
A) Araç Masraflarının KVK ve GVK Açısından Değerlendirilmesi
Kurumlar vergisi safi kurum kazancı üzerinden hesaplanmakta ve safi kurum kazancının hesabında Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanmaktadır. Ticari kazanç gibi tespit edilen kurum kazancından GVK Madde 40’da yer alan giderler indirim konusu yapılabilmektedir.
GVK Madde 40/5 gereğince kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilmektedir. Bu maddenin incelenmesinden taşıt giderlerinin kurum kazancından indirilebilmesi için taşıtın ya işletmenin aktifinde olması ya da kiralama yoluyla edinilmiş olması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır. Ayrıca ister kiralama yoluyla edinilsin ister satın alınarak işletmede kullanılsın, söz konusu aracın işte kullanılması gerektiği açıkça belirtilmektedir. Örneğin işletme sahibinin kendi özel ihtiyacı için alıp iş için kullanmadığı taşıtının giderlerinin, işletme aktifine alınsa dahi kurum kazancından indirilemeyeceği açıktır.
Dolayısıyla personelin kendi arabası ile yaptığı masrafların gider kaydedilebilmesi için personelle işveren arasından bir kiralama sözleşmesinin yapılması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
Personelin kendi arabası ile yaptığı masrafları herhangi bir kiralama sözleşmesi yapmadan gider kaydeden işletmeler bunu genelde GVK Madde 40/1 çerçevesinde (ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler olarak) düşünmektedirler ve herhangi bir kiralama sözleşmesi yapmamaktadırlar. Ancak GVK Madde 40/1 oldukça geniş bir madde olduğundan ve işte kullanılan taşıtlarla ilgili giderleri düzenleyen daha spesifik bir madde bulunduğundan taşıt giderlerinin GVK Madde 40/5 çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
B) Personelden Sözleşme ile Kiralanan Taşıt İçin Yapılan Ödemelerin GVK Açısından Değerlendirilmesi
GVK Kanunu Madde 94/5-a gereğince GVK Madde 70’de yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden %20 stopaj yapılması gerekmektedir. GVK Madde 70/8 gereğince de motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentilerinin kiralanmasının gayrimenkul sermaye iradı sayılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla firmaların personellerinden kiralamış oldukları taşıtlar için yapılan ödemeler üzerinden %20 stopaj yapmaları ve personel açısından bu kazancın GMSİ olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Personel tarafından elde edilen, tevkifat sureti ile vergilendirilmiş GMSİ için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilip verilmeyeceği ise GVK Madde 86 çerçevesinde belirlenecektir.
Ancak uygulamada bazı firmaların personele taşıtlarını kullandırmaları karşılığında yapmış oldukları ödemeleri, GVK Madde 61 çerçevesinde personele sağlanan menfaat gibi düşünüp bordro düzenleyerek ücret gibi vergilendirdikleri görülmektedir. Yukarıda da açıklandığı üzere personele yapılan bu ödemeler esas itibari ile personele sağlanan bir menfaat değil, GVK Madde 70 çerçevesinde gayrimenkul sermaye iradıdır.
C) Personelden Sözleşme ile Kiralanan Taşıt İçin Yapılan Ödemelerin KDV Açısından Değerlendirilmesi
KDV Madde 3/f gereğince Gelir Vergisi Kanunu’nun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri KDV’nin konusuna girmektedir. Bu maddenin bir istisnası KDV Kanunu Madde 17’de düzenlemiştir.
KDV Kanunu Madde 17/4-d gereğince iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri KDV’nden istisna edilmiştir. Ancak maddenin incelenmesinden bu istisnanın sadece iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri için geçerli olduğu anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla firmaların personellerinden kiralamış oldukları taşıtlar için yaptıkları ödemeler üzerinden (personelin gerçek usulde KDV mükellefi olmadığı durumda) KDV Kanunu Madde 9 gereğince %18 oranında Sorumlu Sıfatıyla KDV hesaplamaları gerekmektedir.
D) Personelden Kiralanan Taşıt İçin Yapılan Sözleşmelerin Damga Vergisi Açısından Değerlendirilmesi
Damga Vergisi Kanunu Madde 1 gereğince yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan kağıtlardan 1 Nolu Tabloda yer alanların damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.
1 Nolu Tabloda kira sözleşmelerinin (sözleşme süresine göre kira bedeli üzerinden) %0,15 (binde 1,5) oranında damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Bu bakımdan personelden taşıt kiralaması için yapılan sözleşmenin belli bir parayı ihtiva etmesi durumunda, sözleşme süresine göre kira bedeli üzerinden %0,15 (binde 1,5) oranında damga vergisinin de hesaplanması gerekebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Sonuç
Personelin iş için kullandığı taşıtının giderlerinin (benzin, bakım...) kurum kazancından indirilebilmesi için personel ile firma arasında bir kiralama sözleşmesi yapılmalıdır. Personele taşıtını iş için kullanmasından dolayı yapılan ödemeler ise GMSİ olarak kabul edilmektedir ve bu ödemeler üzerinden %20 oranında gelir vergisi stopajı, %18 oranında Sorumlu Sıfatıyla KDV (personelin gerçek usulde KDV mükellefi olmadığı durumda) yapılması gerekmektedir. Ayrıca yapılan sözleşme üzerinden de %0,15 (binde 1,5) oranında damga vergisi hesaplanması gerekebileceği unutulmamalıdır.
Yararlanılan Kaynaklar
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu
3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu