Co�kun DEM�RY�REK - Asgari Ge�im �ndirimi - 18/01/2008

Co�kun DEM�RYÜREK - Deloitte Vergi Denetçisi

1985 y�l�ndan beri uygulanmakta olan vergi iadesi 2007 y�l� ba��ndan itibaren kald�r�lm�� olup yerine 2008 y�l� ba��ndan itibaren ba�layacak olan “asgari geçim indirimi” uygulamas� getirilmi�tir.

Kanunun ve tebli�lerin daha iyi anla��labilmesi ve uygulamac�lar taraf�ndan dikkat edilmesi gereken noktalar ile gözden kaçabilecek hususlar�n neler olabilece�i bu çal��mam�z�n konusunu olu�turmaktad�r. Ayr�ca uygulaman�n faydas�n� artt�rabilecek görü�lerimizi de aç�klamaya çal��t�k.

Yasal Düzenleme:

Uygulama ile ilgili gerekli düzenleme 04.04.2007 tarihinde “5615 say�l� Gelir Vergisi Kanunu Ve Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas�na Dair Kanun” olarak Resmi Gazete’de yay�nlanarak yürürlülü�e girmi�tir. Konuyla ilgili kanunun 2. maddesi �öyledir:

193 say�l� Kanunun mülga 32. maddesi ba�l��yla birlikte a�a��daki �ekilde yeniden düzenlenmi�tir.

"Asgarî geçim indirimi"

MADDE 32 – Ücretin gerçek usûlde vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulan�r.

Asgarî geçim indirimi; ücretin elde edildi�i takvim y�l� ba��nda geçerli olan ve sanayi kesiminde çal��an 16 ya��ndan büyük i�çiler için uygulanan asgarî ücretin y�ll�k brüt tutar�n�n; mükellefin kendisi için % 50’si, çal��mayan ve herhangi bir geliri olmayan e�i için % 10’u, çocuklar�n her biri için ayr� ayr� olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5 di�er çocuklar için % 5’idir. Gelirin k�smî döneme ait olmas� halinde, ay kesirleri tam ay say�lmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarlar� esas al�n�r. Asgarî geçim indirimi, bu f�kraya göre belirlenen tutar ile 103 üncü maddedeki gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oran�n çarp�lmas�yla bulunan tutar�n, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulan�r. Mahsup edilecek k�sm�n fazla olmas� halinde iade yap�lmaz.

�ndirimin uygulamas�nda "çocuk" tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef taraf�ndan bak�lan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babas�n� kaybetmi� torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 ya��n� veya tahsilde olup 25 ya��n� doldurmam�� çocuklar�, "e�" tabiri ise, aralar�nda yasal evlilik ba�� bulunan ki�ileri ifade eder.

�ndirim tutar�n�n tespitinde mükellefin, gelirin elde edildi�i tarihteki medenî hali ve aile durumu esas al�n�r. �ndirim, yukar�daki oranlara göre hesaplanan tutarlar� a�mamak kayd�yla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayr� ayr�, çocuklar için e�lerden yaln�zca birisinin gelirine uygulan�r. Bo�ananlar için indirim tutar�n�n hesab�nda, nafakas�n� sa�lad�klar� çocuk say�s� dikkate al�n�r.

Bakanlar Kurulu, indirim konusu yap�lacak toplam tutar�n asgarî ücretin y�ll�k brüt tutar�n� a�mamas� �art�yla ikinci f�krada belirtilen asgarî geçim indirimi oranlar�n� art�rmaya veya kanunî oran�na kadar indirmeye yetkilidir.

Asgarî geçim indiriminin uygulama dönemleri ve mahsup �ekli ile di�er hususlara ili�kin usûl ve esaslar Maliye Bakanl��nca belirlenir."

01.05.2007 tarihinde, 264 No.’lu Gelir Vergisi Tebli�i Resmi Gazete’de yay�nland�. Bu tebli�, uygulamayla ilgili olarak çok fazla aç�kl�k getirmemi�tir. Asgari geçim indirimi ile ilgili as�l uygulama usul ve yöntemleri , 04.11.2007’de Resmi Gazete’de yay�nlanan 265 Say�l� Gelir Vergisi Tebli�i’nde yer almaktad�r. Bu tebli�de uygulaman�n nas�l yap�laca�� örneklerle aç�klanmaya çal��lm��t�r.

Çal��an Ücretlilerin Sorumlulu�u:

Asgari geçim indirimi uygulamas�ndan yararlanmak için ücretlilerin, -ücretleri için y�l�k beyanname veren ücretliler hariç- medeni halleri,e�inin çal��p çal��mad�� ve çocuk say�s�n� bildirmek d��nda bir �ey yapmalar�na gerek yoktur.

Çal��an�n medeni durumu, e�in gelirinin olup olmad�� ve çocuklar�n�n say�s�n�n tespitinde; i�e yeni al�nan ücretlinin beyan�, daha önceden çal��an ücretlilerin medeni durumlar� ve çocuk say�lar� hakk�nda i�verenlerinde mevcut bilgiler esas al�nacakt�r. Ancak, ücretliler bu durumlar�nda her hangi bir de�i�iklik olursa, (evlenme, bo�anma, ölüm, do�um vb.) de�i�iklikleri i�verene bir ay içerisinde bildirmek zorundad�r. Asgari geçim indirimi oran�n� etkileyen medeni durumu veya çocuk say�s�nda meydana gelen de�i�iklikler, de�i�ikli�in i�verene bildirildi�i tarih itibariyle uygulanacakt�r. Örne�in; bir çal��an ocakta do�mu� olan çocu�unun do�umunu, ocak ay� muhtasar beyannamesinin verilmesinden sonra bildirmesi halinde, geriye dönük olarak ocak ay� için indirimden yararlanamamaktad�r.

��verenlere Yüklenen Sorumluluk:

��verenler aç�s�ndan ise yap�lmas� gereken bir çok i�lem vard�r. Öncelikle, çal��anlar�n özlük dosyalar�nda mevcut medeni durum ve çocuk say�s� ile ilgili bilgiler do�rultusunda, her y�l Ocak ay�nda 265 No’lu tebli� ekinde yer alan "Asgari Geçim �ndirimi Bordrosu"nu düzenleyeceklerdir. Her bir ücretlinin yararlanaca�� asgari geçim indirimi ayr� ayr� hesaplanarak bordroda gösterilecektir. Y�l içerisinde meydana gelen de�i�iklikler için ayr� bir bordro düzenlenecektir.

Mevcut bilgilere göre hesaplanan y�ll�k asgari geçim indirimi tutar�n�n her aya isabet eden k�sm� ücret üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilecek ve ücretlilere ücretiyle birlikte pe�in olarak ödenecektir. Ödenen bu tutar da ilgili ay�n muhtasar beyannamesinde 22 no’lu “Mahsup” sat�r�na yaz�larak ödenecek tutardan indirilecek ve ücretlinin bordrosunda aç�lan "Asgari Geçim �ndirimi" sat�r�nda gösterilerek net tutara yans�t�lacakt�r.

Mahsup edilecek asgari geçim indirimi, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisinden fazla olamayacakt�r. A�mas� halinde ise a�an k�s�m için asgari geçim indirimi uygulamas� yap�lmayacakt�r.

Muhtasar beyannamesinde asgari geçim indirimi tutar�n�n mahsup edilebilmesi için söz konusu tutar�n mutlak suretle, o ayki ücretiyle birlikte ücretlilere ödenmi� olmas� gerekmektedir. Ücretlilere ödenmeyen tutarlar�n mahsup edilmesi halinde bu tutar i�verenlerce muhtasar beyanname üzerinden eksik beyan edilmi� ve ödenmemi� gelir vergisi olarak kabul edilecek ve cezal� tarhiyat yap�lacakt�r.

Net Ücrete Göre Yap�lan Hizmet Sözle�meleri:

Bu noktada, net ücret üzerinden yap�lan hizmet sözle�meleri konusu vard�r. �u muhakkakt�r ki ; her durumda i�veren yukar�daki i�lemleri gerçekle�tirerek ayn� uygulamalar� yapacakt�r. Fakat i�veren, net ücret olarak anla�t�� ücretlilere asgari geçim indirim tutar�n�, net ücretlerine ilave olarak ödeyecek mi, ödemeyecek mi? Son zamanlarda en çok tart��lan ve belki de asgari geçim indirimi konusunda idare ile i�verenin en çok kar�� kar��ya geldi�i husus bu olmaktad�r. Bir görü�e göre; i�veren net ücret olarak anla��p tüm vergisel riskleri üstlenmektedir. Dolay�s� ile ödememelidir. Di�er bir görü� ise; bu uygulama do�rudan çal��anlara yöneliktir ve ödenmelidir.

Bizim kanaatimize göre indirim tutar�, iki sebepten ötürü çal��ana ödenmelidir. Birincisi; geçen y�llarda uygulanan “vergi iade” uygulamas�nda i�verenler, belli bir tutar� gelir vergisinden mahsup ederek ücretliye ödüyorlard�. Asgari geçim indirimi de özü itibariyle bu uygulaman�n yerine geçmi�tir ve yine muhtasar beyannamesindeki gelir vergisinden mahsup edilerek ücretliye ödenmesi öngörülmektedir.

�kincisi; 265 No’lu tebli�’de - yukar�da da belirtildi�i gibi - “Muhtasar beyannamesinde asgari geçim indirimi tutar�n�n mahsup edilebilmesi için söz konusu tutar�n mutlak suretle, o ayki ücretiyle birlikte ücretlilere ödenmi� olmas� gerekmektedir” denilmektedir. Dolay�s� ile bu ifadenin baz� yorumcu ve çevrelerce her ne kadar di�er baz� kanunlara ayk�r� oldu�u ifade edilse de, aksi yönde bir tebli�, kanun yoktur veya bir iptal söz konusu de�ildir. Dolay�s� ile uygulanmas� gerekecektir.

�stisna Olan Ki�iler:

265 No’lu Tebli�’de, indirimden yararlanamayacak ki�ilerden de bahsedilmektedir. �öyle ki;

Ücretleri di�er ücret kapsam�nda vergilendirilen hizmet erbab� (GVK 64),
Dar mükellefiyet kapsam�nda ücret geliri elde edenler,
Ba�ka bir kanun hükmü (3218 Say�l� Serbest Bölgeler Kanunu, 4490 Say�l� Türk Uluslararas� Gemi Sicil Kanunu, 4691 Say�l� Teknoloji Geli�tirme Bölgeleri Kanunu v.b.) uyar�nca ücretlerinden gelir vergisi tevkifat� yap�lmayanlar,
Ücret geliri elde etmeyen di�er gerçek ki�iler.

�ndirim Hesab�nda Baz Al�nacak Asgari Brüt Ücret:

Kanunda, indirim uygulanmas�nda baz al�nacak brüt ücretin, takvim y�l� ba��nda geçerli olan ve sanayi kesiminde çal��an 16 ya��ndan büyük i�çiler için uygulanan asgarî brüt ücret olaca�� belirtilmi�tir. Devletin birinci yar�y�l ve ikinci yar� y�l için ayr� ayr� asgari ücret tespit etmesi durumunda, takvim y�l� ba��ndaki yani birinci yar� y�ldaki brüt asgari ücret üzerinden 12 ay�n asgari geçim indirimi hesaplanacakt�r. Örne�in 2008 y�l� ilk alt� ay için brüt asgari ücret 608,40 YTL, ikinci alt� ayl�k dönem için 638,70 YTL belirlenmi�tir. Yedinci ayda ve y�l�n müteakip aylar�nda da 608,40 YTL üzerinden hesaplanan asgari geçim indirimi uygulanacakt�r.

Uygulama:

Asgari geçim indirimi uygulamas�nda kullan�lacak oranlar ve çal��anlar�n elde edecekleri indirimler �öyledir:

Asgari geçim indirimi, asgari ücretin y�ll�k brüt tutar�na ;

Mükellefin kendisi için % 50‘si
Çal��mayan ve herhangi bir geliri olmayan e�i için % 10'u
Çocuklar�n her biri için ayr� ayr� olmak üzere ilk iki çocuk için % 7,5'i
Di�er çocuklar için % 5'i olmak üzere

ücretlinin �ahsi ve medeni durumu dikkate al�narak hesaplanan indirim oranlar�n�n uygulanmas� sonucu bulunan matrah�n, Gelir Vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine (hali haz�rda %15) uygulanan oranla çarp�lmas� sonucu ula��lacak indirim tutar�n�n 1/12'sinin ayl�k olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi yoluyla bulunacakt�r.

2008 y�l�n�n ilk alt� ay� için kabul edilen brüt asgari ücret 608,40 YTL oldu�una göre;

Evli olup e�i çal��mayan ve 4 çocu�u olan bir ücretlinin gelir vergisi matrah�ndan, brüt asgari ücretin %85’i (%50+%10+%25) oran�nda indirim yap�lacakt�r. Bu da yakla��k olarak 78 YTL çal��ana katk� sa�lamaktad�r.

Örnek:

Ücretlinin elde edece�i indirim, medeni halinin ve çocuk say�s�n�n ayn� olmas� durumunda, maa�� ne kadar olursa olsun ayn�d�r. Bunu bir örnek ile aç�klayal�m:

	Brüt Ücret	SSK pir. %14	��siz. pirimi %1	Gelir Vergisi Matrah�	Gelir Ver. %15	Asgari Geçim �ndirimi	Damga. Vergisi %0,6	Asgari G.�ndirimi olmasayd� Net ücret.	Net ücret	Net ücrete katk�
4 çocuklu ve e�i çal��mayan bir ücretli	5.000 YTL	700,00	50,00	4.250,00	637,50	77,57	30,00	3.582,50	3.660,07	2%
	1.000 YTL	140,00	10,00	850,00	127,50	77,57	6,00	716,50	794,07	11%
	608,40 YTL	85,18	6,08	517,14	77,57	77,57	3,65	435,92	513,49	18%

(Dilimler aras� vergi oran� de�i�imleri göz ard� edilmi�tir. Gelir vergisi kesintisi %15 olarak al�nm��t�r)

Uygulaman�n ücretin yüksek olu�u ile ters orant�l� olarak i�ledi�ini söyleyebiliriz. Uygulaman�n faydas�, asgari ücretli veya dü�ük ücretle çal��anlar için çok daha fazla hissedilmektedir.

Ücretlinin �ahsi ve medeni durumu göz önüne al�narak 2008 y�l� için yap�lan hesaplamalara ili�kin tablo a�a��daki gibidir:

Medeni Durum	Ayl�k Asgari Geçim �ndirimi Tutar�
Bekâr	45,63
Evli e�i çal��an	45,63
Evli e�i çal��an 1 çocuk	52,47
Evli e�i çal��an 2 çocuk	59,31
Evli e�i çal��an 3 çocuk	63,88
Evli e�i çal��an 4 çocuk	68,44
Evli e�i çal��mayan	54,75
Evli e�i çal��mayan 1 çocuk	61,60
Evli e�i çal��mayan 2 çocuk	68,44
Evli e�i çal��mayan 3 çocuk	73,00
Evli e�i çal��mayan 4 çocuk	77,57

Azami Asgari Geçim �ndirimi Tutar�n�n Hesaplanmas�:

“Asgari geçim indiriminin y�ll�k tutar�, her ücretli için asgarî ücret üzerinden hesaplanan y�ll�k vergi tutar�n� a�amayacakt�r.” 265 No’lu tebli�de yer alan bu ifadenin irdelenmesinde, mali idare ile uygulamac�lar aras�nda bir görü� ayr�l�� olu�mu� durumdad�r. Uygulamac�lar bu ifadeden; ücretli için hesaplanan asgari geçim indirim tutar�n�n, hesaplanan gelir vergisinden daha fazla olamayaca�� görü�üne var�rken, mali idare; ücretli için hesaplanan asgari geçim indirim tutar�n�n, asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden fazla olamayaca�� yönünde bir görü�ü benimseme e�ilimi içindedir. Mali idarenin bu konuda aç�kça belirtti�i bir görü�ü henüz yoktur.

Uygulamac�lar azami al�nabilecek asgari geçim indirim tutar�n�n, e�er ücretlinin gelir vergisini a�m�yorsa ve �ahsi ve medeni durumu el veriyorsa (evli, e�i çal��m�yor ve en az yedi çocu�u varsa veya e�i çal��yor ve en az dokuz çocu�u varsa);

Asgari Geçim �ndirimi=(Y�ll�k asgari brüt ücret*%100)*%15

= 7300,8 * % 15 =1095,12 (y�ll�k)

=91,26 (ayl�k)

olabilece�i görü�ündedirler.

Mali idarenin benimsedi�i görü�e göre ise;

Asgari ücret brüt tutar� (y�ll�k) : 7.300,80 YTL (608,40 * 12)

Vergi Matrah� (y�ll�k) : 6.205,68 YTL (7.300,80 - (SSK ��çi Primleri)

Ödenen Gelir Vergisi (y�ll�k) : 930,85 YTL ( 6.205,68 * %15)

930,85 YTL-, bir ücretlinin 2008 y�l� boyunca alabilece�i en fazla indirim tutar�d�r. Ayl�k olarak alaca�� azami indirim tutar� ise 77,57 YTL olmaktad�r.

Bu çeli�ki netle�inceye kadar, mali idarenin görü�ünü uygulamak daha do�ru olacakt�r. Fakat hangi görü� uygulan�rsa uygulans�n, ücretlinin alabilece�i azami asgari geçim indirim tutar�, hesaplanan gelir vergisi tutar� kadar olacakt�r ve a�an k�s�m ücretliye iade edilmeyecektir.

Uygulaman�n Sa�lad�� Faydan�n S�n�rlar�:

Maalesef yararlan�lan faydan�n da s�n�r� bulunmaktad�r. Ücretlinin e�i çal��yorsa en fazla alt� çocuk için, e� çal��m�yorsa en fazla dört çocuk için indirimden yararlan�yor. Farkl� bir ifade ile, bir ücretli, e�i çal��m�yorsa be�inci çocu�u için, e�i çal��yorsa yedinci çocu�u için indirimden yararlanamamaktad�r. (Yukar�da belirtilen mali idare görü�ü yönündeki hesaplama do�rultusunda…)

Görüldü�ü üzere, uygulamadan en yüksek fayday� elde edeceklerin say�s�n�n fazla olamayaca��n� a�ikard�r. Bu �artlara sahip çal��an say�s�n�n çok fazla olmad�� bellidir. Devletin, yine bu ülkenin demografik yap�s�n� en iyi bilen taraf olmas� sebebiyle, kanunun bakanlar kuruluna verdi�i yetkiyi kullanarak bu oranlar� artt�rmas� gerekti�ini dü�ünüyoruz.

Uygulama ile ilgi di�er tespitlerimiz de �unlard�r:

E�lerin her ikisi de çal��yorsa, çocuklar için indirim e�lerden yaln�zca birisinin gelirine uygulan�r.

Ücretli birden fazla i�verenden ücret al�yorsa asgari geçim indirimi, en yüksek ücreti ald�� i�veren taraf�ndan yerine getirilecektir.

Kaynaklar:

1. 5615 say�l� Gelir Vergisi Kanunu Ve Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas�na Dair Kanun

2. 264 Seri No’lu Gelir Vergisi Tebli�i

3. 265 Seri No’lu Gelir Vergisi Tebli�i

4. 193 say�l� Gelir Vergisi Kanunu

Yazd�r Arkada��na g�nder